Een landschap in cultuur gebracht (1689)

Eén van de bekendste landschapschilderijen ter wereld is ‘Het Laantje van Middelharnis’ van Meindert Hobbema. Het schilderij hangt al meer dan honderd jaar in de National Gallery in Londen tussen andere meesterwerken van de schilderkunst.

Het schilderij is zo bekend, omdat er van die bijzonder gesnoeide boompjes op staan. Anders dan de vele andere landschapschilderijen waarop enkele oude bomen, een kronkelend beekje of bergen zijn te zien, geeft ‘Het Laantje’ een beeld van een landschap waar de mens duidelijk heeft ingegrepen in de natuur.

Meindert Hobbema is waarschijnlijk maar een keer op Overflakkee geweest. Hij woont het meest van zijn leven in Amsterdam. Waarom hij helemaal naar Middelharnis is gekomen, weten we niet. Hij heeft ‘Het Laantje’ in 1689 geschilderd. Op de plaats van ‘Het Laantje’ loopt tegenwoordig de Steneweg. In de verte zien we het dorp. Nu is alles volgebouwd met huizen. Op het schilderij is in het polderlandschap geen boer te zien. Wel zien we een boomkweker, een jager en verder enkele mensen die staan te praten of gewoon onderweg zijn. Het enige teken van de landbouw is de schuur aan de rechterkant. Het is een meestoof, waarin de wortels van de meekrap­plant worden fijngemalen tot poeder. Van dit poeder wordt tot ver in de negentiende eeuw een rode verfstof gemaakt.  

De boomkweker rechts is bezig de boompjes te snoeien. Het naar zijn hand te zetten net als dat gedaan is met de lange, getopte bomen langs de weg. Uiterst links is nog sprake van een stukje bos, maar het overige deel van dit vergezicht op Middelharnis laat ons een door mensenhanden gemaakt landschap zien. Het wijkt duidelijk af van de vele schilderijen uit die tijd waarop de ongerepte natuur nog is weergeven. 

Of Overflakkee in die tijd zo leeg en weids is, is bij gebrek aan andere schilderijen of afbeeldingen niet te zeggen. Het vermoeden bestaat dat dit wel zo is. De bomen staan voornamelijk aan de dijken, maar ook wel hier en daar langs de wegen. Ook vinden we bomen bij boerderijen waar zij dienst doen als windsingel of als als windsingel rondom boomgaarden.  Op onvruchtbare of onbruikbare plekken voor de landbouw wordt wel hout aangeplant, dat dienst kan doen als brandhout. De polders van Overflakkee zijn door mensenhanden gemaakt. Misschien heeft Hobbema ons dit willen laten zien.

Voor meer informatie over "Het Laantje" en andere schilderijen op Flakkee, klik op onderstaand document: